ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ, ΦΙΛΟΖΩΙΚΑ

Γιατί οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τα ζώα τους;

Posted by trihes × 10/09/2014 at 11:12

Κανείς δεν γνωρίζει ακριβώς πόσα ζώα εγκαταλείπονται κάθε χρόνο από τους ιδιοκτήτες τους. Όλοι, όμως, ξέρουν την άσχημη μοίρα που περιμένει ένα ζώο του σπιτιού που αφήνεται στο δρόμο ή στο ύπαιθρο. Τι όπλα έχει ο φιλόζωος απέναντι στην αδιαφορία και την ανευθυνότητα; Δυστυχώς, λίγα. Το άρθρο που ακολουθεί πρωτοδημοσιεύθηκε το 2011 στο περιοδικό «Σκύλος & Γάτα», όμως παρά τους δύο νέους νόμους θα δείτε ότι λίγα έχουν αλλάξει από τότε σχετικά με την εγκατάλειψη ζωών.

Μιλούσε και χειρονομούσε έντονα. Ανά τακτά διαστήματα, παθιαζόταν και η ξανθιά της χαίτη έπεφτε στο πρόσωπο και της κάλυπτε τα μάτια. «Το παιδί δεν άντεξε, σας λέω, έκλαιγε και οδυρόταν, δεν ξέραμε τι να κάνουμε», έλεγε στο μικρό πλήθος που είχε συγκεντρωθεί γύρω της στην πιτσαρία της επαρχιακής πόλης. «Πού να φανταστούμε ότι είχε δεθεί τόσο πολύ με το σκυλί. Αν το ξέραμε, δεν θα το είχαμε ξεφορτωθεί», πρόσθεσε σαν να έλεγε το πιο φυσικό πράγμα του κόσμου. Όπως αντελήφθησαν και οι ακούσιοι ωτακουστές, η κυρία και ο σύζυγός της είχαν αποφασίσει να απαλλαγούν από το έρημο το κουτάβι που είχαν πάρει «δώρο στο παιδί, να μην είναι μόνο», όταν συνειδητοποίησαν ότι έκανε ζημιές: «Δεν είχε αφήσει πολυθρόνα για πολυθρόνα χωρίς να τη μασήσει, κατέβασε τις κουρτίνες, έκανε κακά του στο σαλόνι, άλλο να σ’ το λέω και άλλο να το ζεις». Τι να κάνουν οι γονείς, μια και δυο ανεβαίνουν στο βουνό, λίγα χιλιόμετρα μακριά από το χωριό, και αμολάνε το τρομαγμένο σκυλί σε ένα έρημο δασάκι. Έλα όμως που το παιδί συνεχίζει να πλαντάζει στο κλάμα δύο βδομάδες μετά; «Γι’ αυτό, το ’παμε. Αύριο πάμε πάλι στην πόλη να του πάρουμε σκυλί. Το ίδιο ακριβώς. Πήρα τηλέφωνο, 600 ευρώ μου είπαν. Ας είναι…»

Αυτή η μικρή ιστορία, μία ανάμεσα στις δεκάδες που κυκλοφορούν καθημερινά στις μικρές κοινωνίες και την οποία οι παρευρισκόμενοι πιθανότατα θα έχουν ήδη ξεχάσει, εξηγεί με τον πιο ανάγλυφο τρόπο τη βασική αιτία πίσω από τη μάστιγα των μαζικών εγκαταλείψεων κατοικιδίων, που οδηγεί σε στρατιές αδεσπότων σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Συνοψίζοντας: Τα ζώα «αγοράζονται» σαν δώρο, συνήθως για επιβράβευση ή παρηγοριά, με άγνοια των υποχρεώσεων που συνεπάγεται η συμβίωση με αυτά, με αποτέλεσμα να απορρίπτονται ως ελαττωματικά, όταν οι πρώτες ημέρες του έρωτα δώσουν τη θέση τους στη «σκληρή καθημερινότητα». Δεδομένης και της απουσίας σχετικής πρόβλεψης από την πολιτεία, τα κατοικίδια εγκαταλείπονται στο ύπαιθρο, με κίνδυνο να χάσουν τη ζωή τους από ασιτία ή τραυματισμούς και με ανοιχτό πάντα το ενδεχόμενο να αναπαραχθούν, εκτινάσσοντας στα ύψη τον αριθμό των αδεσπότων στους δρόμους.

Φιλόζωοι μόνο κατ’ όνομα

Παρότι το πρόβλημα συνεχώς εντείνεται, οι Αρχές συνεχίζουν να κλείνουν τα μάτια και τα αυτιά. Σε άλλη περίπτωση, κάποιος θα είχε θορυβηθεί με το γεγονός ότι η Σαλαμίνα έχει σήμερα περισσότερα αδέσποτα από ό,τι οι Δήμοι Αθηναίων και Πειραιά μαζί! Περισσότεροι από 6.000 σκύλοι περιφέρονται στο νησί, έχοντας εγκαταλειφθεί εκεί από τα αφεντικά τους που κατοικούν σε Αθήνα και Πειραιά. «Έρχονται με το καράβι, τα αφήνουν και επιστρέφουν», λέει η πρόεδρος της Ζωοφιλικής Ομάδας Εθελοντών Σαλαμίνας Νάντια Ζόμπολα. «Παρότι δίνουμε για υιοθεσία 5 – 10 σκυλιά κάθε εβδομάδα, ο αριθμός των αδεσπότων δεν πέφτει με τίποτα. Οι εγκαταλείψεις είναι συνεχείς». Όπως λέει, στη Σαλαμίνα εγκαταλείπουν κατά κύριο λόγο άρρωστα σκυλιά, τραυματισμένα από τροχαία, με εγκαύματα ή καλααζάρ («τις προάλλες άφησαν και ένα γιατί ,είχε πέτρα στα νεφρά»), ενώ αφήνουν και πολλά σκυλιά ράτσας. «Προχθές άφησαν ένα καθαρόαιμο μπόξερ, γιατί είχε μύκητες στην κοιλιά. Αφήνουν, δε, το ένα Ροτβάιλερ μετά το άλλο -τα φέρνουν μετά από κυνομαχίες-, αλλά και πολλά μικρόσωμα σκυλιά, Πεκινουά, Τσιουάουα κ.ά.». Νέα αδέσποτα εμφανίζονται συνεχώς στη Σαλαμίνα, αλλά, περιέργως, πολλά εντοπίζονται κάθε Πέμπτη, ημέρα που στο νησί πραγματοποιείται μεγάλη λαϊκή αγορά και καταφτάνουν πωλητές από όλο το Λεκανοπέδιο. «Πιθανολογώ ότι τους τα δίνουν να τα ξεφορτώσουν εδώ», λέει η κ. Ζόμπολα. Φυσικά, όλα έχουν το δικό τους κόστος. Το φόλιασμα στη Σαλαμίνα είναι καθημερινό φαινόμενο, ένας σχεδόν «νομιμοποιημένος» τρόπος διαχείρισης του αυξανόμενου αριθμού αδεσπότων στο νησί.

Εκτός από τη Σαλαμίνα, «δημοφιλείς» τόποι εγκατάλειψης ζώων στην Αττική είναι ο Βοτανικός, η Πάρνηθα, τα βουνά στα μέγαρα, οι παρυφές των εθνικών δρόμων και το Σχιστό – όπου, ειδικά τις Κυριακές, ξεφορτώνονται τα απούλητα, μετά το παράνομο παζάρι κλεμμένων ζώων. Δυστυχώς, σε αρκετές περιπτώσεις εντοπίζονται από περιπατητές και φιλοζωικά σωματεία ζώα δεμένα σε δέντρα, που έχουν αφεθεί να πεθάνουν από ασιτία. Αντίστοιχα, καθημερινά εντοπίζονται χαρτόκουτα με νεογέννητα κουτάβια σε κάδους απορριμμάτων, προφανώς από ιδιοκτήτες που δεν είχαν προνοήσει να στειρώσουν το ζώο τους. Όσα από αυτά επιβιώσουν θα ζήσουν ως αδέσποτα στο δρόμο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Οι πιο «φιλόζωοι» εγκαταλείπουν τα κατοικίδιά τους στις πανσιόν φιλοξενίας. «Θεωρούν ότι εδώ θα προσέξουμε το ζώο και φεύγουν με τη συνείδησή τους ήσυχη», λέει η κ. Σοφία Αυγερινού, ιδιοκτήτρια πανσιόν. «Συνήθως έρχονται δήθεν για να αφήσουν το κατοικίδιό τους για λίγο, δίνουν ψεύτικα στοιχεία και δεν επιστρέφουν ποτέ να το πάρουν. Κάπως έτσι έχουμε σήμερα γεμίσει με τέτοια ζώα, τα οποία φροντίζουμε και προσπαθούμε να τους βρούμε νέα οικογένεια». Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα 90 σκυλιά που φιλοξενούνται σήμερα στην πανσιόν, τα περισσότερα είναι εγκαταλελειμμένα δεσποζόμενα ή αδέσποτα, τα οποία έχουν αφήσει εκεί φιλόζωοι που δεν μπορούσαν άλλο να τα φροντίσουν.

Ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζουν και τα διάφορα καταφύγια αδεσπότων ανά την Ελλάδα, τα οποία επίσης γίνονται αποδέκτες «ανεπιθύμητων» κατοικιδίων. «Έρχονται και σου λένε διάφορες δικαιολογίες προκειμένου να πάρεις το ζώο, όπως π.χ. “το βρήκα έξω από το σπίτι μου” ή “εάν δεν το πάρεις, θα το φολιάσω” κ.λπ.», αναφέρει η κ. Βιβή Ιακωβίδου, γραμματέας του Σωματείου Προστασίας Αδεσπότων Ζώων Αίγινας – Αγκιστρίου. «Συνήθως ημίαιμα, γκριφονοειδή, Ποιμενικοί και Ροτβάιλερ, τα περισσότερα με προβλήματα υγείας». Αξίζει να σημειωθεί ότι το 40% των ζώων που σήμερα φιλοξενούνται στο Καταφύγιο της Αίγινας (συνολικά φιλοξενεί 120 ζώα) είναι κυνηγόσκυλα. «Οι κυνηγοί είναι οι μεγαλύτεροι “τροφοδότες” του καταφυγίου. Τα “ξεζουμίζουν” και μετά τα ξεφορτώνονται», λέει χαρακτηριστικά η ίδια.

Σε πολλές χώρες του εξωτερικού, πάντως, το κράτος έχει προβλέψει τη δημιουργία καταφυγίων, στα οποία μπορεί κάποιος να απευθυνθεί σε περίπτωση που δεν μπορεί να φροντίσει το κατοικίδιό του, καταβάλλοντας ένα χρηματικό ποσό. Στην Ελλάδα, ως γνωστόν, για τα θέματα αυτά υπεύθυνοι είναι οι δήμοι, οι οποίοι ωστόσο στη συντριπτική τους πλειονότητα δεν έχουν εξασφαλίσει τις κατάλληλες υποδομές για τη φιλοξενία, τη στείρωση και τον εμβολιασμό ζώων. «Εάν κάποιος καλέσει το δήμο του για να ρωτήσει εάν μπορεί να αφήσει κάπου το σκυλί του, ο δήμος το πιθανότερο είναι να απευθυνθεί με τη σειρά του σε ένα σωματείο όπως το δικό μας», εξηγεί η κ. Ιακωβίδου.

Εξάλλου, ακόμη και οι λιγοστοί δήμοι οι οποίοι υλοποιούν προγράμματα για τα αδέσποτα έχουν υποχρέωση «επανένταξης» των ζώων στους δρόμους. Για τα ζώα όμως που έχουν ζήσει σε σπίτια, αυτό αποτελεί επίσης εγκατάλειψη. Εκτός από το ότι διατρέχουν σοβαρούς κινδύνους στο δρόμο, άμαθα καθώς είναι στα τροχοφόρα και στους άλλους «εχθρούς» του έξω κόσμου, το τραύμα της εγκατάλειψης θα παραμείνει ανοιχτό για το υπόλοιπο της ζωής τους.

Γιατί τα αφήνουν στο δρόμο;

Οι λόγοι για τους οποίους εγκαταλείπονται τα ζώα συντροφιάς είναι πολλοί, αλλά οι περισσότεροι συμπυκνώνονται στον εξής έναν: το ξεβόλεμα του ιδιοκτήτη. Δεν είναι τυχαίο το ότι ο αριθμός των αδεσπότων το καλοκαίρι εκτινάσσεται στα ύψη. Είναι η εποχή κατά την οποία οι οικογένειες έρχονται αντιμέτωπες με το ερώτημα «και πού αφήνουμε τώρα το σκυλί;». Ως μόνη λύση στο «αδιέξοδο» προβάλλεται η… λύση της συμβίωσης, και από δικαιολογίες άλλο τίποτα: «Δεν το δέχεται το ξενοδοχείο μας». «Οι πανσιόν είναι ακριβές». «Θα κάνει κι αυτό διακοπές και, όταν επιστρέψουμε, θα το ξαναβρούμε». «Έτσι κι αλλιώς, στη φύση ανήκει, θα επιβιώσει».

Η αλήθεια είναι ότι το κόστος διαμονής του κατοικιδίου μας σε πανσιόν για ζώα δεν είναι αμελητέο. Στις περισσότερες, οι τιμές κυμαίνονται από 15 έως 25 ευρώ την ημέρα, ποσό που πολλές οικογένειες δυσκολεύονται να καταβάλλουν. Υπάρχουν, ωστόσο, πανσιόν με χαμηλότερες τιμές, οι οποίες μάλιστα προχωρούν και σε σημαντικές εκπτώσεις εάν η διάρκεια των διακοπών μας είναι μεγάλη. Αντίστοιχα, και λόγω της οικονομικής κρίσης, όλο και περισσότερα είναι τα ξενοδοχεία και οι πανσιόν (για ανθρώπους) που δέχονται σήμερα ζώα χωρίς επιβάρυνση.

Για πολλούς πάντως δεν είναι θέμα διακοπών, αλλά καθημερινότητας. Πίσω από μια εγκατάλειψη ζώου κρύβεται πολύ συχνά η απόγνωση του ιδιοκτήτη λόγω ενός προβλήματος συμπεριφοράς. Στην περίπτωση των κουταβιών, αυτό μπορεί να είναι το ανεξέλεγκτο γάβγισμα, η «τουαλέτα» εντός του σπιτιού, οι ζημιές, ενώ για τα μεγαλύτερα σκυλιά είναι συνήθως ο θόρυβος και η επιθετικότητα. Όπως όμως λέει η εκπαιδεύτρια σκύλων Σαντρίνα Βαλάτα, κανένα από αυτά τα προβλήματα δεν είναι άλυτο. «Αλλά ο κόσμος παίρνει ένα σκυλί χωρίς να γνωρίζει ότι, ιδίως στην αρχή, θα πρέπει να αφιερώσεις κάποιες ώρες στην εκπαίδευσή του. Αν είναι να παίρνεις ένα ζώο και να λείπεις συνεχώς από το σπίτι, καλύτερα να μην πάρεις καθόλου», εξηγεί. «Οι περισσότεροι κάνουν μεγάλα λάθη, μεγαλώνουν τα σκυλιά όπως να ’ναι. Αλλοι σαν να ’ναι μωρά, δίνοντάς τους τόσο πολλά δικαιώματα, που στο τέλος χάνουν την “αρχηγία” του σπιτιού, άρα και τον έλεγχο της κατάστασης· άλλοι τα χτυπάνε, με αποτέλεσμα να τα οδηγούν σε επιθετικότητα».

Απογοητεύονται, έτσι, και οδηγούνται στην εγκατάλειψη του ζώου στο δρόμο.

Στα παραπάνω συντείνει σε μεγάλο βαθμό η συνεχιζόμενη στη χώρα μας πώληση ζώων σε pet shops. Όπως λένε οι ειδικοί, η έκθεση σκυλιών και γατών στη βιτρίνα διαμορφώνει κουλτούρα «αγοράς» (και όχι υιοθεσίας), άρα και περιορισμένης ευθύνης από την πλευρά του «αγοραστή». «Κάνει συνέχεια εμετό, θα μπορούσα να το επιστρέψω;» είπε το μικρό κορίτσι, μπροστά μας, στο pet shop της γειτονιάς. Στις βιτρίνες διατίθενται άψυχα αντικείμενα, που, όταν «χαλάνε», αλλάζονται.

Τεράστια πληγή αποτελεί επίσης και η μη στείρωση των ζώων, ιδιαίτερα όσων κυκλοφορούν ελεύθερα με μεγάλες πιθανότητες ζευγαρώματος. Όπως λένε οι κτηνίατροι, η στείρωση είναι μια απλή επέμβαση, ενώ καταρρίπτεται η θεωρία ότι το ζώο χρειάζεται να γεννήσει μία φορά πριν στειρωθεί. Παρ’ όλα αυτά, είτε από αμέλεια είτε από άγνοια, αλλά και με όχημα τη νέα «μόδα» κατά τέτοιων επεμβάσεων, ελάχιστοι στειρώνουν σήμερα τα ζώα τους, με αποτέλεσμα να αποκτούν από το «πουθενά» δύο, τρία ή και περισσότερα νέα κατοικίδια. Η απόρριψή τους στα σκουπίδια ή στο δρόμο είναι η «λύση» που επιλέγεται συχνότερα.

διαφήμιση

Και όμως απαγορεύεται…

Όποιος σκέφτεται να κάνει αυτήν τη βόλτα στο βουνό για να αφήσει το ζώο που δεν θέλει πια, καλό είναι να το ξανασκεφτεί. Ο νόμος (αρχικά ο 3170/2003 και στη συνέχεια οι 4039/2012 & 4235/2014), που ήρθε να βάλει μια τάξη όσον αφορά τη σχέση μας με αδέσποτα και δεσποζόμενα ζώα συντροφιάς (και όχι μόνο), απαγορεύει ρητά την εγκατάλειψη κατοικιδίου. Επίσης, «οι κάτοχοι θηλυκών σκύλων οφείλουν να μην επιδιώκουν ή διευκολύνουν την αναπαραγωγή ζώων και να μεριμνούν για τη στείρωσή τους, εφόσον δεν επιθυμούν τη διατήρηση των νεογέννητων ζώων ή δεν μπορούν να τα διαθέσουν σε νέους ιδιοκτήτες». Η παραβίαση των συγκεκριμένων διατάξεων επισύρει πρόστιμο 300 έως 1.500 ευρώ. Φυσικά, μέχρι στιγμής καμία τέτοια υπόθεση δεν έχει φτάσει στα δικαστήρια, καθώς καμία Αρχή δεν έχει επιφορτιστεί με το έργο της εφαρμογής του νόμου.

Ποιοι είναι οι άνθρωποι που εγκαταλείπουν το ζώο τους;

Σύμφωνα με την ψυχίατρο Μαρία-Ειρήνη Ξηρόδημα, πρόκειται περισσότερο για κοινωνικό παρά για ψυχολογικό φαινόμενο. «Εξαρτάται δηλαδή περισσότερο από το επίπεδο πολιτισμού ενός λαού παρά από το ψυχολογικό προφίλ κάποιων ανθρώπων», εξηγεί. «Κρίσιμο ρόλο παίζει η αλαζονεία του ανθρώπου, που θεωρεί εαυτόν κυρίαρχο ον στον πλανήτη. Σύμφωνα με αυτή την οπτική, τα ζώα -όπως άλλωστε και γενικά το περιβάλλον- υπάρχουν για να εξυπηρετούν τις ανάγκες του ανθρώπου και όχι για να συμβιώνουμε με αυτά. Αυτό οδηγεί σε έλλειψη σεβασμού της ζωής, που τελικά οδηγεί στην “ευκολία” της εγκατάλειψης».

Το κοινό χαρακτηριστικό, πάντως, όσων εγκαταλείπουν, ελαφρά τη καρδία, τα κατοικίδιά τους είναι η ανευθυνότητα. «Οι περισσότεροι από αυτούς τους ανθρώπους εστιάζουν το ενδιαφέρον τους στην άμεση ικανοποίηση των αναγκών τους, χωρίς να υπολογίζουν ευθύνες και συνέπειες», σημειώνει η κ. Ξηρόδημα. «Η καταναλωτική οπτική, που επιβάλλει να αγοράζουμε αντικείμενα και να τα κρατάμε όσο μας ευχαριστούν, επιτείνει το πρόβλημα, καθώς επεκτείνεται σε ζώα αλλά και σε ανθρώπους».

Μια λύση, σύμφωνα με την ίδια, θα ήταν η απόκτηση ζώων να γίνεται με υπογραφή συμβολαίου, γεγονός που θα τονίζει το μέγεθος της ευθύνης που αναλαμβάνεται, και πάντως όχι από pet shop. Σημαντικό, επίσης, θα ήταν η εκπαίδευση των παιδιών ως προς το σεβασμό στα ζώα να ξεκινά από τα σχολεία.

Πόσα ζώα τελικά αφήνονται στους δρόμους από τους ιδιοκτήτες τους;

Ουδείς γνωρίζει επακριβώς. Κι αυτό διότι κανείς δεν ξέρει πόσα είναι τα δεσποζόμενα. Τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία είναι εξαιρετικά ανεπαρκή όσον αφορά τα ζώα συντροφιάς, ενώ, σύμφωνα με φιλοζωικές οργανώσεις, χάθηκε μια πολύτιμη ευκαιρία για την καταγραφή τους με την τελευταία απογραφή πληθυσμού και κατοικιών. «Κάθε πολιτική χαράσσεται πάνω σε συγκεκριμένα δεδομένα», αναφέρουν στο περιοδικό μας φιλόζωοι. «Όταν λείπουν τα δεδομένα, είναι η καλύτερη δικαιολογία για να μην υπάρξει καμία πολιτική».

Καλύτερα να μην ξέρουμε, με άλλα λόγια…

Αναδημοσίευση από το περιοδικό «Σκύλος & Γάτα», Τεύχος 1 (Αύγουστος-Σεπτέμβριος 2011).