ΚΑΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ, ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Γιατί ο σκύλος κυνηγάει την ουρά του… και άλλες ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές

Posted by trihes × 07/10/2014 at 18:22

Από τη σύμβουλο συµπεριφοράς Marilyn Peters

Τι προκαλεί τέτοιες περίεργες και ανεξήγητες συμπεριφορές; Είναι παιχνίδι, σκέρτσο ή το ζωάκι μας προσπαθεί με τον τρόπο του να μας πει κάτι;

Σχεδόν όλοι μας έχουμε δει σκύλο να κυνηγάει την ουρά του και έχουμε γελάσει με το θέαμα αυτό. Γνωρίζετε όμως ότι αυτή η συμπεριφορά -όταν είναι συχνή και μόνιμη, όχι ευκαιριακή- μπορεί να έχει παθολογική αιτία και ότι, εάν εξελιχθεί, μπορεί να προβεί προβληματική για το ζώο; Δυστυχώς, κάποιες φορές μπορεί να είναι ένδειξη αυτού που οι ψυχολόγοι ονομάζουν Στερεοτυπική ή Ψυχαναγκαστική Συμπεριφορά (OCD).

Τι σημαίνει

Οι περισσότεροι σκύλοι έχουν κυνηγήσει κάποια φορά την ουρά τους. Αυτό γίνεται πρόβλημα μόνο όταν ο σκύλος καταλήξει να το κάνει συνέχεια κατά τη διάρκεια της ημέρας, πολλές φορές και της νύχτας, με λίγα μόνο και μικρής διάρκειας διαλείμματα ηρεμίας. Το ζώο συνήθως εμφανίζει κι άλλα συμπτώματα άγχους -λαχάνιασμα, κλάμα, γρύλισμα, γάβγισμα-, καθώς προσπαθεί απεγνωσμένα να πιάσει την ουρά του. Όταν πλέον τα καταφέρει, είτε την αφήνει και ξαναρχίζει να την κυνηγά, είτε αρχίζει μια άλλη, συμπληρωματική ψυχαναγκαστική συμπεριφορά, όπως το να τη γλείφει ή να τη δαγκώνει. ∆εν είναι λίγες οι φορές που το ζώο ακρωτηριάζει τελικά την ίδια του την ουρά.

Είναι συμπεριφορά δύσκολη στη διάγνωση και την αντιμετώπιση και, δυστυχώς, λόγω εντατικής εξημέρωσης και αναπαραγωγής, πολύ πιο εμφανής πλέον ανάμεσα στα δεσποζόμενα ζώα. Τέτοιου τύπου συμπεριφορές λέγονται «στερεοτυπικές ή ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές» (stereotypic behaviours) και χαρακτηρίζονται ως συνεχόμενες, επαναλαμβανόμενες, αμετάβλητες κινήσεις που δεν έχουν εμφανή στόχο ή λειτουργία, αλλά που προέρχονται συνήθως από φυσιολογικές συμπεριφορές συντήρησης, π.χ. γλείψιμο, ξύσιμο κ.λπ.

Κάποια παραδείγματα τέτοιων συμπεριφορών είναι:

Οποιαδήποτε κίνηση η οποία επαναλαμβάνεται συνεχώς.
Στριφογύρισμα γύρω από τον εαυτό του.
Κυνήγι της ουράς.
Επαναλαμβανόμενη διαδρομή μέσα στο σπίτι ή το κλουβί (συνήθως λόγω υπερβολικού περιορισμού).
Απομάκρυνση ανύπαρκτης μύγας (fly biting) την οποία το ζώο συνέχεια «κυνηγάει» στον αέρα.
Αποψύλλωση. Η συνεχόμενη προσπάθεια απομάκρυνσης ανύπαρκτων ψύλλων, με τα χαρακτηριστικά μικρά και γρήγορα δαγκώματα στο σώμα.
Πίκα (Pica: Η συνεχής κατάποση διάφορων μη φαγώσιμων αντικειμένων).
Κάρφωμα ματιών σε συγκεκριμένα σημεία για πολλή ώρα ή επίμονο γάβγισμα χωρίς αιτία.
Κυνήγι ή παρακολούθηση σκιών.
Κάποιες ανεξήγητες μορφές επιθετικότητας.
Ρούφηγμα μαλλιού (wool sucking). Το ζώο πιάνει με τα σαγόνια του το ύφασμα και ρουφάει μέσα από τα δόντια του τον αέρα σαν να βυζαίνει. Παρατηρείται κυρίως σε γάτες. (Διαβάστε περισσότερα εδώ.)
Επαναλαμβανόμενο δάγκωμα κλουβιών ή στάβλων. Παρατηρείται περισσότερο σε άλογα, παραγωγικά ζώα και άγρια ζώα τα οποία περνούν τη ζωή τους σε αφόρητα αφύσικες συνθήκες περιορισμού.

Κατά τη διάρκεια τέτοιων συμπεριφορών το ζώο συνήθως δεν έχει επαφή με το περιβάλλον του, ούτε έλεγχο της συμπεριφοράς του ή αίσθηση του πόνου· τόσο ώστε πολλές φορές καταλήγει σε αυτοτραυματισμό. Επίσης, όσο πιο εμπεδωμένη είναι η συμπεριφορά, τόσο πιο δύσκολο είναι να αποσπάσει κανείς την προσοχή του ζώου από αυτό που κάνει.

Παθολογικά αίτια

Όταν ένα ζώο προβαίνει σε τέτοιου είδους «λύση» ή διέξοδο στο πρόβλημά του, αυτό σημαίνει ότι δεν έχει βρει κάτι καλύτερο να κάνει, για να αποφύγει το αρνητικό ερέθισμα που το περιβάλλει – ερέθισμα που είναι συνεχές και πολύ δυσάρεστο. Αρχικά, με τη βοήθεια κτηνιάτρου θα πρέπει να αποκλειστούν τα παθολογικά αίτια όπως:

Νευρο-ανατομικές διαταραχές.
Αλλεργίες ή δερματίτιδες (στο επίμαχο σημείο, π.χ. ουρά, πόδια, ισχίο κ.ά.).
Ερεθισμός στους αδένες του πρωκτού (ειδικά για το κυνήγι της ουράς).
Πόνος (κάποιες αρθρίτιδες ή μυοσκελετικά προβλήματα μπορούν να στρέψουν την προσοχή του ζώου στο σημείο του πόνου, με στόχο την ανακούφισή του).
Κακή δίαιτα.
Αν ο κτηνίατρος μας διαβεβαιώσει ότι το ζώο είναι υγιές, τότε συνήθως κάτι στο περιβάλλον του ζώου το ενοχλεί και του προκαλεί άγχος και στρες.

Κακή δίαιτα

Αρκετοί ιδιοκτήτες δίνουν στο ζώο τους έτοιμες ξηρές τροφές χαμηλής ποιότητας. Δυστυχώς, τέτοιες τροφές συχνά περιέχουν συστατικά τα οποία δεν είναι κατάλληλα για τον οργανισμό ενός κατά βάση κρεατοφάγου ζώου. Για παράδειγμα, έχουν πολύ ρύζι, υδατάνθρακες, χρωστικές και συντηρητικά, ενώ περιέχουν ελάχιστο κρέας ή λαχανικά. Πολλοί οργανισμοί αντιδρούν στα συστατικά αυτά και εμφανίζουν αλλεργίες, δερματίτιδες και ωτίτιδα. Η πρώτη αντιμετώπιση τέτοιων συμπτωμάτων είναι η αλλαγή της διατροφής.

Ψυχολογικά αίτια

Αφού αποκλείσουμε τα παραπάνω αίτια, με τη βοήθεια πάντα του κτηνιάτρου μας, πρέπει να ψάξουμε το περιβάλλον του και τη σχέση του ιδιοκτήτη με το ζώο του για ψυχολογικά αίτια:

Ανία
Απομόνωση
Αναζήτηση προσοχής

Φταίμε εμείς;

Η ανία και η απομόνωση συνήθως πάνε πακέτο. Πολλά ζώα βαριούνται ακόμα και κάτω από τις καλύτερες συνθήκες διαβίωσης κοντά μας, εφόσον δεν καλύπτονται επαρκώς οι νοητικές τους ανάγκες. Οι βόλτες είναι μεν απολύτως απαραίτητες για την ευζωία του σκύλου μας, αλλά πρέπει να ασκείται και το μυαλό συγχρόνως με το σώμα, ειδικά σε φυλές υπερκινητικές και ευφυείς, όπως είναι για παράδειγμα τα κυνηγόσκυλα και τα ποιμενικά. Τα Τζακ Ράσελ είναι μια υπερδραστήρια φυλή, η οποία υποφέρει ιδιαίτερα από έλλειψη νοητικής διέγερσης και συχνά στρέφεται προς τέτοιου είδους συμπεριφορές για να ανακουφιστεί.

Σε καταστάσεις αιχμαλωσίας, όπου το ζώο είναι δεμένο ή περιορισμένο σε αυλή ή μπαλκόνι (μόνο αιχμαλωσία μπορεί να χαρακτηριστεί μια τέτοια κατάσταση), οι πιθανότητες εμφάνισης εξαναγκαστικής συμπεριφοράς αυξάνονται κατακόρυφα, διότι αυτά τα ζώα δεν έχουν πού αλλού να διοχετεύσουν τη συσσωρευμένη ενέργεια και τη βαρεμάρα τους.

διαφήμιση

Η οποιαδήποτε συμπεριφορά μπορεί να γίνει εξαναγκαστική, όταν ένα ήδη εξαρτημένο ζώο καταλάβει ότι με αυτήν μπορεί να τραβήξει την προσοχή του ιδιοκτήτη του. ∆εν είναι λίγες οι φορές που ένας σκύλος κυνήγησε την ουρά του ως κουτάβι, την πρώτη φορά, για παιχνίδι ή επειδή είχε φαγούρα στο πίσω μέρος του σώματός του και λόγω της προσοχής που τράβηξε την ώρα που το έκανε -π.χ. γέλια, σχόλια, εκτεταμένη οπτική επαφή, χάδια κ.ά.- το επανέλαβε μέχρι να γίνει εμμονή.

Γιατί ταλαιπωρεί τον εαυτό του;

Γιατί ένα ζώο κάνει κάτι τόσο δυσάρεστο στον εαυτό του για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα; Όταν το αρνητικό ερέθισμα που αντιμετωπίζει (στρες, φαγούρα, ανία κ.λπ.) είναι τόσο έντονο και καθημερινό, δεν ξέρει τι άλλο να κάνει παρά να στραφεί προς τον ίδιο του τον εαυτό, στην προσπάθεια είτε να ανακουφίσει τον πόνο του είτε να ξεχαστεί, αποσπώντας την προσοχή του από το αρνητικό αυτό ερέθισμα. Εφόσον, λοιπόν, ξεκινήσει η ψυχαναγκαστική συμπεριφορά, με τον καιρό γίνεται επιβραβευτική για το ζώο και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, όπου η επαναλαμβανόμενη κίνηση παράγει ενδορφίνες (φυσικές ουσίες με ναρκωτική δράση στον εγκέφαλο), οι οποίες του προσφέρουν ένα αίσθημα ευφορίας.

Πώς μπορώ να το βοηθήσω;

Δυστυχώς, η έλλειψη κατανόησης της πηγής του προβλήματος συχνά οδηγεί σε λανθασμένο ακρωτηριασμό της ουράς ή άλλων πληγωμένων μελών του σώματος. Με αυτόν τον τρόπο δεν αντιμετωπίζεται το πρόβλημα παρά μόνο το σύμπτωμα, με αποτέλεσμα το ζώο να συνεχίζει να εκφράζει τη σύγχυσή του με την ίδια συμπεριφορά. Απλώς τώρα ή θα επιχειρήσει να βρει άλλο σημείο του σώματος για να εκφραστεί ή, αν μιλάμε για την ουρά, θα συνεχίσει να την κυνηγά, και ας μην μπορεί πλέον να την πιάσει.

Η καλύτερη αντιμετώπιση ενός ψυχολογικού αιτίου είναι ο συνδυασμός κτηνιάτρου, εναλλακτικού θεραπευτή και ειδικού συμπεριφοράς, για να αντιμετωπιστούν όλες οι διαστάσεις του προβλήματος. Σε τέτοιες περιπτώσεις βοηθούν πολύ οι εναλλακτικές θεραπείες (ομοιοπαθητική και αρωματοθεραπεία), οι οποίες θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα ολιστικά, λαμβάνοντας υπόψη την ψυχολογική και συναισθηματική κατάσταση του ζώου.

Συμπεριφορικά, ανάλογα με την αιτία, υπάρχει και η κατάλληλη αντιμετώπιση. Για παράδειγμα, εάν πρόκειται για ζώο που προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή του ιδιοκτήτη του, τότε η καλύτερη αντιμετώπιση είναι να διακοπεί η προσοχή προς αυτό και στη συνέχεια να φύγει ο ιδιοκτήτης από το χώρο όπου το ζώο την εκτελεί. Ή, σε άλλες περιπτώσεις, να αποσπάται η προσοχή του ζώου από αυτό που κάνει με κάποιο άλλο ερέθισμα και αφού έχει «ξεκολλήσει» (έχουμε δηλαδή πετύχει να του τραβήξουμε την προσοχή αλλού), τότε μπορούμε να του ζητήσουμε να εκτελέσει κάποια άλλη συμπεριφορά – σεβασμού, υποταγής ή ηρεμίας, π.χ. «έλα» και «κάτσε».

Όποια αντιμετώπιση και αν ακολουθηθεί, είναι σημαντικό ένα τέτοιο ζώο να κρατηθεί ήρεμο και να φροντίσουμε να εξαλείψουμε λανθασμένους χειρισμούς εκ μέρους μας. Θα πρέπει να γίνουν όλες οι απαραίτητες αλλαγές στη ζωή του, έτσι ώστε να καλύπτουμε τις ανάγκες του. Έτσι, θα έχουμε μια ευχάριστη συμβίωση, χωρίς άγχος.