Οι ρίζες της εκπαίδευσης με κλίκερ (clicker training), βρίσκονται στην έρευνα του ψυχολόγου, εφευρέτη, συμπεριφοριστή και φιλόσοφου B.F. Skinner, γύρω από τη χρήση της επιστήμης και της τεχνολογίας στην εκπαίδευση, τη δεκαετία του 1930. O B. F. Skinner ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε και περιέγραψε τις αρχές της θεωρίας του περί Συντελεστικής Μάθησης (operant conditioning). Αν και ανήκε στους κλασσικούς συμπεριφοριστές, διαφοροποιήθηκε δίνοντας περισσότερο βάρος στη συμπεριφορά από ότι στο ερέθισμα.

Ο Pavlov, με τα γνωστά σκυλιά του, στην Κλασσική Εξαρτημένη Θεωρία (classical conditioning) έδειξε πως η συμπεριφορά εξαρτιόταν από το ερέθισμα.

Δηλαδή το ερέθισμα / γεγονός προηγείτο της συμπεριφοράς.

Ο Skinner, από την άλλη, επισήμανε ότι η συμπεριφορά είναι εξαρτώμενη από τις συνέπειες.

Για τον Skinner το ερέθισμα / γεγονός είναι που ακολουθεί τη συμπεριφορά.

Δηλαδή, σύμφωνα με τον Skinner, αν μια συμπεριφορά μας έχει θετικές συνέπειες, τότε αυτές θα μας ωθήσουν να την επαναλάβουμε.

Οι μορφές της συντελεστικής μάθησης

Σύμφωνα με τον Skinner, υπάρχουν 5 διαφορετικές μέθοδοι «εκπαίδευσης»:

1. Η θετική ενίσχυση (Positive Reinforcement): Προσθέτουμε κάτι ευχάριστο ώστε ν’ αυξηθεί η πιθανότητα επανάληψης της συμπεριφοράς.

2. Η αρνητική ενίσχυση (Negative Reinforcement): Απομακρύνουμε κάτι δυσάρεστο, ώστε να αυξηθεί η πιθανότητα επανάληψης της συμπεριφοράς.

διαφήμιση

3. Η θετική (άμεση) τιμωρία (Positive Punishment): Προσθέτουμε κάτι δυσάρεστο ώστε να μειωθεί η πιθανότητα επανάληψης της συμπεριφοράς.

4. Η αρνητική (έμμεση) τιμωρία (Negative Punishment): Απομακρύνουμε κάτι ευχάριστο μετά την εμφάνιση της συμπεριφοράς, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα επανάληψής της.

5. Η απόσβεση (Extinction): Παύουμε την επιβράβευση και ενίσχυση μιας συμπεριφοράς ώστε αυτή να εξαλειφθεί.

Πώς ξεκίνησε η εκπαίδευση με κλίκερ;

Στην εκπαίδευση με κλίκερ χρησιμοποιείται ένα μέρος της θεωρίας της Συντελεστικής Μάθησης: η θετική ενίσχυση, και σε μικρότερο βαθμό η αρνητική τιμωρία.

Δύο μαθητές του Skinner, οι Marian Breland Bailey και Keller Breland, ήταν αυτοί που, πριν από 60 χρόνια και πλέον, συνειδητοποίησαν τις δυνατότητες που υπήρχαν στην εκπαίδευση ζώων και ανέπτυξαν την ενίσχυση (reinforcement) και διαμόρφωση (shaping) συμπεριφοράς στη σημερινή τους μορφή. Η χρήση της εξαπλώθηκε, αρχικά, στην εκπαίδευση θαλάσσιων θηλαστικών, αν και εδώ οι εκπαιδευτές χρησιμοποιούν σφυρίχτρα αντί για clicker. Η εκπαίδευση αυτή, όμως, βασίζεται στις ίδιες αρχές που διέπουν σήμερα την εκπαίδευση με clicker. Ήταν πρακτικά αδύνατο και άβολο να τιμωρήσεις ένα δελφίνι ή μια φάλαινα που κολυμπάει. Έτσι, οι εκπαιδευτές είχαν ανάγκη από ένα εργαλείο που να σημαδεύει την επιθυμητή συμπεριφορά, ακόμα κι όταν η επιβράβευση δεν ήταν άμεση. Είναι ευρέως γνωστό ότι τα θαλάσσια θηλαστικά έχουν έντονα ανεπτυγμένη την αίσθηση της ακοής. Εύλογα λοιπόν χρησιμοποιήθηκε τελικά ένα ηχητικό σήμα (σφυρίχτρα) για να «σημαδέψει» την επιθυμητή συμπεριφορά. Φυσικά, η σφυρίχτρα αρχικά συνδυαζόταν με μια, υπολογίσιμη για το δελφίνι, αμοιβή: ένα ψάρι. Έτσι, όταν το δελφίνι άκουγε τη σφυρίχτρα, σήμαινε για αυτό δύο πράγματα:

1) Ότι κέρδισε το ψάρι του και

2) Ότι κατάφερε αυτό που ο εκπαιδευτής του επιδίωκε.

Αυτή η μέθοδος ώθησε τα δελφίνια να παίρνουν πρωτοβουλίες, δοκιμάζοντας διάφορα πράγματα, προσπαθώντας να βρουν το επιθυμητό.

Οι Keller Breland, Marian Breland Bailey και Bob Bailey ξεκίνησαν την εταιρεία «Animal Behaviour Enterprises» (ABE) το 1943. Η εταιρεία αυτή εκπαίδευσε πάνω από 140 διαφορετικά είδη και δεκάδες χιλιάδες ζώων, συμπεριλαμβανομένων σκύλων, γάτων, δελφινιών, κορακιών, γλάρων, κουνελιών και κοτόπουλων. Ήταν η πρώτη εταιρεία που χρησιμοποίησε τη θεωρία της Συντελεστικής Μάθησης.

Το 1984 η Karen Pryor εξέδωσε το βιβλίο «Don’t Shoot The Dog!», το οποίο δεν είχε ως θέμα την εκπαίδευση σκύλων, αλλά την εφαρμογή των αρχών της θετικής ενίσχυσης στη ζωή και στην αλλαγή συμπεριφοράς. Μέχρι το 1992 όμως, που συναντήθηκαν η Karen Pryor, ο Gary Wilkes, ο Gary Priest και η Ingrid Kang Shallenberger, σε ένα σεμινάριο Συντελεστικής Μάθησης για εκπαιδευτές ζώων, η τεχνική δεν είχε διαδοθεί στο ευρύ κοινό. Μετά από αυτή τη συνάντηση, η Karen Pryor και ο Gary Wilkes πραγματοποίησαν το πρώτο σεμινάριο εκπαίδευσης με clicker, «Don’t Shoot the Dog!», για 250 εκπαιδευτές σκύλων. Έτσι έγινε το ξεκίνημα στις Η.Π.Α. Στη συνέχεια, η μέθοδος διαδόθηκε στον κόσμο λόγω της πιο ήπιας και ανθρωπιστικής προσέγγισης.