Ένα  ζώο που εγκαταλείπεται ή χάνεται έχει ελάχιστες πιθανότητες επιβίωσης στο δρόμο.  Αν δεν διασωθεί άμεσα, θα πεθάνει από ασιτία, αρρώστια ή χτυπημένο από αυτοκίνητο. 

Από τα πιο προβληματικά σημεία του υπό διαβούλευση σχεδίου νόμου είναι το «Άρθρο 5: Υποχρεώσεις ιδιοκτήτη δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς» (θα επανέλθουμε), όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται:

Ο ιδιοκτήτης δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς υποχρεούται:
«(ζ) Να μην εγκαταλείπει το ζώο συντροφιάς του.»

Πρόκειται για ένα ατυχές σημείο, καθώς ο νομοθέτης δεν λέει ρητά το αυτονόητο, ότι ο ιδιοκτήτης ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ να εγκαταλείπει το ζώο του.

Η εγκατάλειψη είναι ένα από τα σοβαρότερα αδικήματα που διαπράττονται εις βάρος των ζώων (και από τα μεγαλύτερα προβλήματα στη χώρα μας), και όμως δεν υπάρχει ως ορισμός στο Άρθρο 2, ούτε αναγνωρίζεται ως μορφή κακοποίησης στο Άρθρο 16 (όπου υπάρχει μόνο η εγκατάλειψη νεογέννητων). Προβλέπεται ως πρόστιμο, αλλά αυτό δεν αρκεί.

Εγκατάλειψη ή απώλεια;

Είναι πολύ εύκολο να «μεταμφιεστεί» η εγκατάλειψη σε «απώλεια».

Ας δούμε ένα πραγματικό περιστατικό του 2019: σκύλος βρέθηκε σε νησί, σε τραγική κατάσταση, και έφερε μικροτσίπ καταχωρημένο σε άτομο που κατοικούσε στην ηπειρωτική Ελλάδα, 400 χλμ. μακριά. Όταν τηλεφωνήσαμε στον «ιδιοκτήτη», αρχικά δεν καταλάβαινε για ποιο ζώο του λέγαμε (συνηθισμένο). Δεν ήξερε καν τι είναι μικροτσίπ ούτε πώς ένα ζώο βρέθηκε καταχωρημένο στα προσωπικά του στοιχεία. Κατά την τηλεφωνική επικοινωνία, αναφέρθηκαν οι λέξεις «εγκατάλειψη» και «παράνομο». Αυτές κέντρισαν τη μνήμη του και τον οδήγησαν να θυμηθεί, «ααα ναι, το έχασα πριν δυο χρόνια, έρχομαι να το πάρω». Ήταν σαφές ότι αυτό το ζώο, για το καλό του, ΔΕΝ ΕΠΡΕΠΕ να επιστρέψει στο συγκεκριμένο άτομο. Εκτός από την αδυναμία του νόμου να του επιβάλλει κυρώσεις για την εγκατάλειψη, υπήρχε και τεχνικό αδιέξοδο: ήταν αδύνατο να αλλάξει ο ιδιοκτήτης του ζώου στο σχετικό μητρώο, χωρίς τη γραπτή συναίνεση του ατόμου που το εγκατέλειψε. 

Αυτό είναι ένα από χιλιάδες περιστατικά εγκατάλειψης που οι εθελοντές φιλόζωοι καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε κάθε χρόνο, κι ο ισχύων νόμος αντί να βοηθά, μόνο δυσκολεύει, στις περιπτώσεις που το ζώο φέρει καταχωρημένο μικροτσίπ. 

Η ακόλουθη παράγραφος στο νέο νόμο φαίνεται να διορθώνει αρκετά την κατάσταση ως προς την τιμωρία του ιδιοκτήτη, όμως θα πρέπει να προβλεφθεί και η άμεση αλλαγή ιδιοκτήτη στο σχετικό μητρώο για το καλό του ζώου.

Άρθρο 7, παρ.5(β) Τα ζώα που περισυλλέγονται επειδή περιφέρονται σε δημόσιους χώρους ελέγχονται για ηλεκτρονική σήμανση:
βγ) Αν έχουν σήμανση από την οποία προκύπτει ότι είναι δεσποζόμενα, τότε ελέγχεται αν το ζώο έχει δηλωθεί ως απολεσθέν. Σε καταφατική περίπτωση, ενημερώνεται ο ιδιοκτήτης για να το παραλάβει. Αν δεν υπάρχει δήλωση απώλειας, διερευνάται εάν συντρέχει περίπτωση εγκατάλειψης και ενημερώνεται η Ελληνική Αστυνομία.

Απώλεια: ατύχημα ή ανευθυνότητα;

Οι εθελοντές που συμμετέχουμε σε διασώσεις, αναγνωρίζουμε αμέσως ένα ζώο που έχει πρόσφατα εγκαταλειφθεί ή χαθεί. Και αυτό γιατί η όλη συμπεριφορά του κραυγάζει ότι δεν γνωρίζει πώς να επιβιώσει στο δρόμο. 

Αν το ζώο φέρει καταχωρημένο μικροτσίπ πρέπει να το επιστρέψουμε στον ιδιοκτήτη του, ανεξάρτητα αν αυτό είναι προς το συμφέρον του ζώου (αν δηλαδή ο ιδιοκτήτης είναι υπεύθυνος και κατάλληλος). Αρκετές φορές η απώλεια οφείλεται σε ανευθυνότητα του ιδιοκτήτη (πχ δεν έχει περιφράξει επαρκώς το χώρο, αφήνει το ζώο να βγαίνει βόλτα μόνο του, το έχει έξω ενώ υπάρχουν πυροτεχνήματα ή κεραυνοί, κ.ά.) και συχνά τα περιστατικά αυτά είναι επαναλαμβανόμενα.

Ο νόμος που βρίσκεται σε διαβούλευση δεν ενδιαφέρεται για την ασφάλεια του ζώου και δεν εξετάζει ούτε πού οφείλεται η απώλεια ούτε πόσο συχνά επαναλαμβάνεται. Ενδιαφέρεται μόνο για καταχωρήσεις σε μητρώα και, στη συγκεκριμένη περίπτωση, μόνο για το αν η απώλεια δηλώθηκε εμπρόθεσμα (δηλαδή εντός δύο ημερών).

Ακόμα και αν δεν πρόκειται για εγκατάλειψη αλλά για πραγματική απώλεια, θα πρέπει αφενός να υπάρχει δυνατότητα μη επιστροφής του ζώου, σε σοβαρές περιπτώσεις ανευθυνότητας, και αφετέρου να υποχρεούται ο ιδιοκτήτης να καλύψει τα έξοδα της μέχρι τότε περίθαλψης, ανεξαρτήτως αν το ζώο θα του επιστραφεί ή όχι.

Τι προβλέπεται για όσους δεν θέλουν πλέον ή δεν μπορούν να κρατήσουν το ζώο τους;

Η παράδοση ενός ζώου στο δήμο από τον ιδιοκτήτη του, παρότι προβλέπεται ασαφώς από την ισχύουσα νομοθεσία, ουδέποτε εφαρμόστηκε. Στο προτεινόμενο σχέδιο νόμου προβλέπεται πιο αναλυτικά (και αυτό είναι θετικό), αν και μόνο για σκύλους ή γάτες:

διαφήμιση

Άρθρο 5, παρ.1(ζ) [ο ιδιοκτήτης] σε περίπτωση που επιθυμεί να τα αποχωριστεί, υποχρεούται να γνωστοποιεί την πρόθεσή του αυτή στην αρμόδια υπηρεσία του δήμου του τόπου της μόνιμης κατοικίας του προκειμένου, με μέριμνα του δήμου, να αναρτηθεί προς υιοθεσία στην Πανελλήνια Πλατφόρμα Υιοθεσίας Αδέσποτων Ζώων Συντροφιάς για χρονικό διάστημα τουλάχιστον τριάντα (30) ημερών. Ακολούθως, και εφόσον δεν βρεθεί νέος ιδιοκτήτης, το παραδίδει αποκλειστικά στην αρμόδια υπηρεσία του δήμου αυτού με την υπογραφή σχετικής υπεύθυνης δήλωσης και καταβολή ποσού τριακόσιων (300) ευρώ για την παράδοση, εφόσον είναι σκύλος, ή εκατό (100) ευρώ, εφόσον είναι γάτα. Ο πιστοποιημένος υπάλληλος του δήμου μεριμνά άμεσα για την ενημέρωση του Εθνικού Μητρώου Ζώων Συντροφιάς ως προς τη μεταβολή αυτή και την καταγραφή του ζώου ως αδέσποτου με προσωρινό ιδιοκτήτη τον δήμο. Ιδιόκτητης που εγκαταλείπει το ζώο συντροφιάς του στερείται της δυνατότητας απόκτησης άλλου ζώου συντροφιάς για χρονικό διάστημα τριών (3) ετών.

Ο υπό διαβούλευση νόμος δεν εξετάζει αν η παράδοση του ζώου είναι προϊόν ανωτέρας βίας (ασθένεια, θάνατος, μετανάστευση) και επιτρέπει στον ιδιοκτήτη, απλά να το έχει βαρεθεί. Αυτό, όχι μόνο δεν ενθαρρύνει την υπεύθυνη ιδιοκτησία αλλά ενισχύει την επιπολαιότητα. Δεν απασχολεί καν το νομοθέτη αν ο ιδιοκτήτης έχει και άλλα ζώα που επιλέγει (προς το παρόν τουλάχιστον) να κρατήσει. 

Η συγκεκριμένη διάταξη κλείνει με την πρόβλεψη: 

«Ιδιόκτητης που εγκαταλείπει το ζώο συντροφιάς του στερείται της δυνατότητας απόκτησης άλλου ζώου συντροφιάς για χρονικό διάστημα τριών (3) ετών.»

Εδώ ο νομοθέτης δείχνει σε πλήρη σύγχυση καθώς είτε ταυτίζει την «παράδοση» που ο ίδιος προβλέπει με την «εγκατάλειψη», είτε η συγκεκριμένη φράση αφορούσε κάποια άλλη διάταξη και βρέθηκε εδώ… εκ παραδρομής.

Σε τι διαφέρει η δημοτική εγκατάλειψη από την ιδιωτική;

Συχνά «(επαν)εντάσσονται» ζώα από το δήμο, που ΔΕΝ θα έπρεπε να επανενταχθούν, γιατί δεν έζησαν ποτέ στο δρόμο και δεν έχουν τα εφόδια να επιβιώσουν εκεί. Κάποια είναι από κατασχέσεις και πλέον περισσότερα θα προέρχονται από ιδιοκτήτες που «επιθυμούν να τα αποχωριστούν».

Ο νόμος επιτρέπει στους δήμους να αφήνουν στο δρόμο ζώα που δεν υπήρξαν αδέσποτα στο παρελθόν. Σε τι διαφέρει αυτή η επανένταξη από το αδίκημα της εγκατάλειψης;

Αν μέλημα του νομοθέτη είναι τα ίδια τα ζώα, θα πρέπει να προβλεφθούν κυρώσεις προς όσους δήμους «(επαν)εντάσσουν» ζώα που δεν είναι σε θέση να επιβιώσουν στο δρόμο, και τα ζωα αυτα θα πρέπει να διατηρούνται σε καταφύγια ή σε ανάδοχες οικογένειες μέχρι να αποκτήσουν ένα νέο ιδιοκτήτη. Ως κοινωνία τους το οφείλουμε.

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Εγκατάλειψη:

• Να προστεθεί στους ορισμούς
• Να αναφέρεται ρητά ως απαγόρευση, σε ειδικό άρθρο (ή στο άρθρο 16), όπου θα προβλέπεται η άμεση αλλαγή ιδιοκτήτη για το ζώο στο Μητρώο.
• Να μην αναγνωρίζεται στους δήμους ως δικαίωμα η επανένταξη και η ευθανασία εγκαταλελειμμένων ζώων. Αντίθετα να υπάρχουν κυρώσεις σε τέτοιες περιπτώσεις.
• Να προβλεφθεί η άμεση αλλαγή ιδιοκτήτη στο σχετικό μητρώο για ζώο που βρέθηκε αδέσποτο και ΔΕΝ έχει δηλωθεί ως απολεσθέν. 

Απώλεια:

• Να προστεθεί στους ορισμούς
• Να υπάρχει δυνατότητα μη επιστροφής του ζώου, σε σοβαρές περιπτώσεις ανευθυνότητας, ακόμα και αν έχει δηλωθεί η απώλεια.
• Να υποχρεούται ο ιδιοκτήτης να καλύψει τα έξοδα της μέχρι τότε περίθαλψης, ανεξαρτήτως αν το ζώο θα του επιστραφεί ή όχι. Σε περίπτωση άρνησης να μην του επιστρέφεται το ζώο.

Παράδοση σε δήμο:

• Να αλλάξει η διατύπωση ώστε α) να μην ενθαρρύνει την παράδοση από επιπολαιότητα & β) να ενισχύει την υπεύθυνη ιδιοκτησία. 
• Να προβλεφθεί τι γίνεται στην περίπτωση που ο ιδιοκτήτης έχει περισσότερα ζώα, τα οποία δεν επιθυμεί προς το παρόν να αποχωριστεί.
• Να αντικατασταθεί στην τελευταία πρόταση η λέξη “εγκαταλείπει” από τη φράση “παραδίδει στην αρμόδια υπηρεσία του δήμου” εκτός αν αναφέρεται αλλού οπότε θα πρέπει να μετακινηθεί.

Πώς θα περιμέναμε να αντιμετωπίζει τις  εγκαταλείψεις ένα σύγχρονο νομοθετικό πλαίσιο;

Αφού προσπάθησα να συμμετάσχω στην αποσπασματική και, για αυτό το λόγο, ανούσια διαδικασία της διαβούλευσης, δανείζομαι από τη Μαρία Γκινάλα τις σκέψεις της σχετικά με το φαινόμενο των εγκαταλείψεων:

«Προκειμένου να πληροί τις σύγχρονες ανάγκες το πλαίσιο αυτό»…«πρέπει να στηρίζεται στην ρεαλιστική εκτίμηση της πραγματικότητας και των αιτίων των προβλημάτων που οδηγούν στην εγκατάλειψη ζώων, και να τα αντιμετωπίζει σωστά:

• με δομικές, κοινωνικές, συστηματικές αλλαγές και αναδιαρθρώσεις,
• με προληπτικά μέτρα και ελέγχους,
• με εκπαίδευση, ενημέρωση, επιμόρφωση από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και προς τα πάνω, με παροχή ευκαιριών και προγραμμάτων που προάγουν την άρτια και θετική συμβίωση ανθρώπων και ζώων,
• με ενθάρρυνση, επιβράβευση, αναγνώριση, κατοχύρωση και στήριξη της καλής, νομοταγούς, φιλοζωικής συμπεριφοράς και κηδεμονίας ζώων,
• με ποινές αυστηρές αλλά και δίκαιες, που να αποτρέπουν παραβατικές συμπεριφορές προληπτικά και κατασταλτικά, έχοντας όμως διαγνώσει σωστά εκ των προτέρων τους λόγους που αυτές οι παραβάσεις συμβαίνουν και ποια είναι η καλύτερη αντιμετώπιση του προβλήματος προλαμβάνοντας, όχι απλώς και μόνον τιμωρητικά.

Η τιμωρία, σε ευνομούμενες, δημοκρατικές, προοδευτικές κοινωνίες, είναι πάντοτε το τελευταίο ζήτημα στο μυαλό του νομοθέτη. Το προέχον ως προτεραιότητα είναι η παροχή ενός θετικού, ισορροπημένου πλαισίου, που να περιέχει όλες τις απαραίτητες δυνατότητες και προβλέψεις για την ευημερία όλων των μελών της κοινωνίας και ειδικότερα εκείνων που αφορά ο νόμος, ανθρωπίνων και μη όντων, καθώς και του ευρύτερου περιβάλλοντος που τα περιέχει και με το οποίο αλληλεπιδρούν.»

Λάβε κι εσύ μέρος στη διαβούλευση